آیه 7 سوره جاثیة

وَيْلٌ لِكُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ «7»

جلد 12 - صفحه 42

وَيْلٌ‌: واى از سختى عذاب، يا چاه ويل كه قعر جهنم و پر از چرك و خون است، لِكُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ‌: براى هر بسيار بسيار دروغگو بسيار بسيار گناهكار.

تِلْكَ آياتُ اللَّهِ نَتْلُوها عَلَيْكَ بِالْحَقِّ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَ اللَّهِ وَ آياتِهِ يُؤْمِنُونَ «6» وَيْلٌ لِكُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ «7» يَسْمَعُ آياتِ اللَّهِ تُتْلى‌ عَلَيْهِ ثُمَّ يُصِرُّ مُسْتَكْبِراً كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْها فَبَشِّرْهُ بِعَذابٍ أَلِيمٍ «8» وَ إِذا عَلِمَ مِنْ آياتِنا شَيْئاً اتَّخَذَها هُزُواً أُولئِكَ لَهُمْ عَذابٌ مُهِينٌ «9» مِنْ وَرائِهِمْ جَهَنَّمُ وَ لا يُغْنِي عَنْهُمْ ما كَسَبُوا شَيْئاً وَ لا مَا اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِياءَ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظِيمٌ «10»

ترجمه‌

اين آيتهاى خدا است ميخوانيم آنها را بر تو براستى و درستى پس بكدام سخن بعد از خدا و آيتهايش ميگروند

و اى بر هر دروغگوى گنه كارى‌

ميشنود آيتهاى خدا را كه خوانده ميشود بر او پس اصرار ميكند بر گناه بحال تكبّر و نخوت گوئيا نشنيده است آنرا پس بشارت ده او را بعذابى دردناك‌

و چون بداند از آيتهاى ما چيزى را ميگيرد آنرا باستهزاء آن گروه براى آنها عذابى است خوار كننده‌

از پى دنياشان جهنّم است و كفايت نميكند از آنها آنچه كسب كردند چيزيرا و نه آنچه گرفتند غير از خدا دوستانى و براى آنها عذابى است بزرگ.

جلد 4 صفحه 633

تفسير

علائم و امارات و دلائلى كه در آيات سابقه ذكر شد دلائل توحيد خدا است كه بقصد اعجاز در قالب الفاظ الهى در آمده و آياتى از قرآن كريم شده كه خداوند آنها را بر پيغمبر خود تلاوت ميفرمايد براستى و درستى و حقّ و حقيقت و ميفرمايد اگر كفّار و مشركين مكّه باين آيات قانع و مطمئن نشوند پس بكدام حديث و خبر و سخن بعد از آيات خدا و سخن او ايمان ميآورند و بنابر اين يا قبل از لفظ جلاله بايد حديث تقدير نمود يا بايد گفت مراد آيات اللّه است و تقديم لفظ جلاله براى مبالغه و تعظيم است چنانچه ميگويند خوشم آمد از فلانى و كرمش يعنى از كرم فلانى در مقام مبالغه و تعظيم و فرموده واى بحال هر بسيار دروغگو يا دروغ بزرگ گو و بسيار گناهكارى كه ميشنود آيات قرآن را كه براى او تلاوت ميشود و با وجود اين اصرار بدروغگوئى و معصيت خدا دارد از روى تكبّر و تفرعن مانند آنكه نشنيده باشد او آن آياترا پس مژده ده چنين شخصى را بعذاب اليم جهنّم كه خدمتش خواهد رسيد و ويل گاهى بچاه يا واديى در جهنم كه عذابش شديدتر است تفسير ميشود و چون علم پيدا كند آن شخص افّاك اثيم از راه شنيدن به آيه‌اى از آيات قرآن استهزاء و سخريّه نمايد بآن مانند ابو جهل كه شجره زقّوم و اوصاف آن در كلام الهى را مسخره كرد و نضر بن حارث كه قصص قرآن را بافسانه رستم و اسفنديار تشبيه مينمود و البتّه عذاب اين قبيل اشخاص در اين عالم مقرون بخوارى و مذلّت است و در پس پرده غيب اين جهان براى آنان جهنّم است چون وراء بر متوارى و غائب از نظر در هر جانب كه باشد اطلاق ميشود و دفع نميكند از آنها آنچه جمع و كسب نمودند از اموال و اولاد و آنچه گرفتند آنها جز خدا از ياران و اعوان و انصار چيزى از عذاب خدا را در دنيا چنانچه در فتوحات اسلامى از جنگ بدر و غيره مشهود شد و در آخرت براى آنها عذابى بزرگتر از عذاب دنيا است و محتمل است چنانچه مفسّرين فرموده‌اند مراد از آنچه گرفتند غير از خدا اولياء بتها باشد كه قائل بشفاعت آنها بودند و بنابر اين ظاهرا عذاب مخصوص بآخرت باشد و تؤمنون بصيغه خطاب نيز قرائت شده است.

جلد 4 صفحه 634

وَيل‌ٌ لِكُل‌ِّ أَفّاك‌ٍ أَثِيم‌ٍ «7»

ويل‌ مختص‌ ‌است‌ ‌براي‌ ‌هر‌ ‌که‌ دروغ‌ ميبندد و نسبت‌ كذب‌ ميدهد و ‌در‌ اثم‌ طغيان‌ و زياده‌ روي‌ ميكند.

وَيل‌ٌ دو معني‌ دارد اسمي‌ و وصفي‌، امّا اسمي‌ چاه‌ ويل‌ ‌در‌ قعر جهنم‌ ‌که‌ آتش‌ جهنم‌ ‌از‌ ‌آن‌ چاه‌ بيرون‌ ميآيد، و امّا وصفي‌ بمعني‌ واي‌ ‌بر‌ ‌آن‌ و ‌اينکه‌ معني‌ صادق‌ ميشود ‌بر‌ كسي‌ ‌که‌ بوي‌ نجات‌ بمشامش‌ نميرسد.

لِكُل‌ِّ أَفّاك‌ٍ افّاك‌ كساني‌ هستند ‌که‌ معجزات‌ انبياء ‌را‌ سحر ميپندارند و انبياء ‌را‌ ساحر و جادوگر و كذّاب‌ و مجنون‌ و مفتري‌ ميگويند و پشت‌ پا باحكام‌ الهي‌ و فرامين‌ ‌او‌ ميزنند و بدعت‌ ‌در‌ دين‌ ميگذارند و منكر ضروريّات‌ دين‌ ميشوند.

أَثِيم‌ٍ ‌که‌ ‌در‌ كفر و شرك‌ و ضلالت‌ و معاصي‌ و طغيان‌ و ظلم‌ ثابت‌ و باقي‌ ميمانند سپس‌ خداوند تفسير ميفرمايد افاك‌ اثيم‌ ‌را‌:

109

]

(آیه 7)- وای بر دروغگوی گنهکار! آیات گذشته نشان می‌داد که گروهی هستند که سخنان الهی با انواع دلائل توحیدی و مواعظ و اندرزها را می‌شنوند ولی در آنها اثر نمی‌کند، در اینجا از این گروه و عواقب اعمال آنها بطور مشروح سخن می‌گوید.

نخست می‌فرماید: «وای بر هر دروغگوی گنهکار»! (وَیْلٌ لِکُلِّ أَفَّاکٍ أَثِیمٍ).

«افّاک» به معنی کسی است که بسیار دروغ می‌گوید، و گاه به کسی که دروغ بزرگ می‌گوید هر چند زیاد هم نباشد گفته شده.

از این آیه به خوبی روشن می‌شود که موضع گیری خصمانه در برابر آیات الهی کار کسانی است که سر تا پا آلوده گناه و کذب و دروغند، نه پاک نهادان راستگو.